Dzień Zaduszny

Z dziejów procesji Dnia Zadusznego w Polsce

x. Wiesław Hudek, KUL. Z dziejów...

za blogiem polonia liturgica

20 stron pracy w pdf.
Od średniowiecza - benedyktyni,  (Przes soborem trydenckim) do dziś.

Chciałem to wkleić fragment, ale pdf z OTR jest tak poszatkowany.....

W każdym razie konkluzja reformy posoborowej jet taka, że chcąc wzmóc tradycję, wprowadzono polskie pieśni  a chorał gregoriański wyrzucono jako nie zrozumiały przez lud i....
i - tak, właśnie tak - procesje zamarły, a śpiewa się na nich pieśni "przygodne.
Konkluzja: należałoby wrócić do powszechnego kultywowania chorału gregoriańskiego.

opracowanie z 2003 roku!

Która ustawa kościelna dała impuls do odprawiania Mszy świętych na cmentarzach parafialnych w uroczystość Wszystkich Świętych i do stawiania tamże ołtarzy polowych?

To tak przy okazji dorzucę i swoje pytanie, które już gdzieś zadałem:
jak to było przed soborem / wojną z nawiedzaniem cmentarzy. Czy czyniono to 1 listopada czy 2 listopada? Czy "Dzień Zmarłych", będący dniem wolnym od pracy, wprowadzili komuniści, czy był to dzień wolny również przed wojną (oczywiście nie nazywający się Dniem Zmarłych) ?

Lista dni wolnych od pracy od 1925 r.:
http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19241010928
http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19250340234

przy okazji: https://www.facebook.com/events/244813465674876/?ref=22

na cmentarzu mieszkać będę
Publiczne · Przez: Adam Strug

Piątek
Termin17:00 – 18:00

Przeważnie pochmurno 11°C / 3°C
Opis
odśpiewamy barokowe pieśni zegarowe w katakumbach powązkowskich (na tyłach alei zasłużonych), uczestnicy otrzymają texty na miejscu - uprasza się o zabranie świeczek

Powązki
ul. Powązkowska 14, 01-797 Warsaw, Poland
Pokaż mapę · Znajdź drogę

Podaj mi rączkę, trumienko. Konik
Wędzidło gryzie, chrapami świszcze.
Już stangret wciska czaszkę na piszczel,
Dziurawą trąbkę bierze do dłoni.

A więc ruszymy na jednym kole,
Pod poszarpanym w nic baldachimem,
Ale wesoło! Mam mandolinę,
Z której wygnamy oślepłe mole.

He, he, trumienko, gdzieś jest cmentarzyk,
Gdzie przykucniemy z wielką ochotą,
Żeby przykryci spierzchłą kapotą
Bardzo intymnie sobie pogwarzyć.

Mysz nas nawiedzi, przyfrunie sowa,
Szakal przyczłapie z obwisłą szczęką,
Kornik zacyka do drzwi tak cienko,
Jakby żałował czegoś, trumienko...

st.grochowiak 'menuet'

jak to było przed soborem / wojną z nawiedzaniem cmentarzy. Czy czyniono to 1 listopada czy 2 listopada? Czy "Dzień Zmarłych", będący dniem wolnym od pracy, wprowadzili komuniści, czy był to dzień wolny również przed wojną (oczywiście nie nazywający się Dniem Zmarłych) ?

Częściowo odpowiedzieli już panowie Romeck i Andrzej75. Dodam, że Dzień Zaduszny przynajmniej od r. 1775 nie był na terenie Rzeczypospolitej obowiązkowym świętem kościelnym, zatem tym bardziej nie mógł być dniem wolnym od pracy. Jego obchody skupiały się na wigilii czyli w godzinach popołudniowo-wieczornych w uroczystość Wszystkich Świętych (w niektórych regionach kraju dzień wcześniej). Decydowały o tym: roboczy charakter Dnia Zadusznego, różne zwyczaje czy przesądy ludowe (np. że nocą z 1 na 2 listopada zmarli gromadzą się w kościele i sami odprawiają nabożeństwo), a ze strony Kościoła: zwyczaj procesji na cmentarzu. Procesja ta wyruszała po I Nieszporach (a od reformy Jana XXIII po Jutrzni) Dnia Zadusznego, które rozpoczynały się zaraz po II Nieszporach uroczystości Wszystkich Świętych.

Z ogłoszeń bazyliki piekarskiej:

"W piątek przypada Uroczystość Wszystkich Świętych.
Porządek mszy św. tak jak w niedzielę, oprócz godz. 14.00, kiedy to  zostaną
odprawione nieszpory i nabożeństwo za zmarłych, po którym przejdziemy w procesji na cmentarz."

Natomiast z zalinkowanej przeze mnie wyżej pracy wynika, że aż do połowy XIX wieku (strona 140 i 143) (od XIII - XVI wieku, obchód święta wchodził różnie  w różńych zakonach i diecezjach)
procesja żałobna była zwykle w dzień zaduszny, 2 listopada:
"Po odśpiewaniu jutrzni i laudesów, około 9.30, wszystkie dzwony wzywały na godziny mniejsze, po których odprawiano sumę i procesję." (strona 145)

Z ciekawostek:
najwcześniejsza zmianka o procesji to agenda biskupa wrocławskiego (1309-1319).

Do mszy przygotowywano trzy czarne alby (romeck: ?), czarne dalmatyki oraz ornat. Dopiero na procesję celebrans zakładał czarną kapę.

Natomiast z zalinkowanej przeze mnie wyżej pracy wynika, że aż do połowy XIX wieku (strona 140 i 143) (od XIII - XVI wieku, obchód święta wchodził różnie  w różńych zakonach i diecezjach)
procesja żałobna była zwykle w dzień zaduszny, 2 listopada:
"Po odśpiewaniu jutrzni i laudesów, około 9.30, wszystkie dzwony wzywały na godziny mniejsze, po których odprawiano sumę i procesję." (strona 145)

Rzeczywiście. Autor pisze co prawda o Rytuale Piotrkowczyka, ale przemilcza określoną tam porę procesji.

http://polona.pl/item/7852926/134/

Wg rubryk na stronach 253 i 257, urządzano ją m.in.:
- w dzień Wszystkich Świętych, po Nieszporach z dnia,
- w Dzień Zaduszny, przed Mszą Requiem.

Nie, niezupełnie.

Autor podał, że część agend podaje dzień procesji, część - nie, oraz że czasem jest to 1. a czasem 2. listopada.
To moja uwaga była, że "zwykle w dzień zaduszny".
Ta "połowa XiX" wieku to stawiam, że zmiany społecznościowe - lud pracujący miast i osiedli przyfabrycznych 2. listopada był w pracy i procesja zaduszkowa zaczęła zanikać. Tyle.

Dziękuję za wyjaśnienie. Wiedziałem, że można na Państwa liczyć.

Która ustawa kościelna dała impuls do odprawiania Mszy świętych na cmentarzach parafialnych w uroczystość Wszystkich Świętych i do stawiania tamże ołtarzy polowych?

Trudno mi powiedzieć, czy dało to asumpt do praktyki celebrowania Mszy 1 listopada na cmentarzu, ale w Prawodawstwie Kościoła w Polsce 1961-1970, t. 2 zesz. 4 str. 223 (Statuty Synodu Diecezjalnego odbytego we Włocławku w dniach 6-9 listopada 1967 r.) znajduje się następujący fragment:
"Statut 144
1. W wypadku uzasadnionej potrzeby zezwala się na odprawianie Mszy św. na
a) cmentarzu przykościelnym
b) cmentarzu grzebalnym w uroczystość Wszystkich Świętych.
W obu wypadkach jednak musi być użyty portatyl lub antimensium".

W zesz. 1 str. 83 przedrukowano następujące zarządzenie bpa chełmińskiego:
"W nawiązaniu do dekretu z dnia 3 lutego 1967 roku, l.dz. 441/67/Ord. w sprawie Mszy św. wieczornych i popołudniowych, binacji i trynacji, J.E. Ks. Biskup Ordynariusz udzielił dekretem z dnia 22 października 1970 roku (l.dz. 4345 70 III) zezwolenia na odprawienie popołudniowej Mszy św. na cmentarzach parafialnych (Missa de festo) w łączności z żałobnym nabożeństwem w uroczystość Wszystkich Świętych. Powyższą Mszę św. należy odprawić na ołtarzu opartym o krzyż cmentarny wzgl. o kaplicę pogrzebową (kostnicę). Dekret wymieniony jest ważny aż do odwołania".

A tak wygląda jutrzejszy dzień w Novusie (za brewiarz.pl)


  - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
UROCZYSTOŚĆ WSZYSTKICH ŚWIĘTYCH
     
Cykl czytań:    Własne    Szaty:    Białe
I czytanie:    Ap 7, 2-4. 9-14    Gloria:    odmawia się
II czytanie:    1 J 3, 1-3    Credo:    odmawia się
Ewangelia:    Mt 5, 1-12a
     
     
Msze obrzędowe:    zabronione
W różnych potrzebach:    zabronione
Wotywne:    zabronione
Pogrzebowe:    zabronione
Za zmarłych:    zabronione

DODATKOWE INFORMACJE:

1. W dniu dzisiejszym istnieje obowiązek uczestnictwa w Eucharystii. Z racji obchodzonej uroczystości nie obowiązuje natomiast piątkowa wstrzemięźliwość od spożywania pokarmów mięsnych.

2. Na zakończenie Eucharystii i Nieszporów (zwłaszcza odprawianych z ludem) można udzielić uroczystego błogosławieństwa o Wszystkich Świętych.

3. Nie wolno dzisiaj odprawiać Mszy żałobnych, nawet jeśli uzyskano pozwolenie na odprawienie Mszy św. na cmentarzu.

4. Od dzisiaj do 8 listopada włącznie można uzyskać codziennie odpust zupełny za pobożne nawiedzenie cmentarza i odmówienie modlitw (chociażby w myśli) za zmarłych. Odpust ten wolno ofiarować jedynie za zmarłych.

5. Po II Nieszporach uroczystości Wszystkich Świętych wolno odprawić Nieszpory żałobne. Po Nieszporach lub niezależnie od nich odprawia się procesję żałobną.

6. Dziś pierwszy piątek miesiąca. Jego liturgiczny obchód w tym miesiącu opuszcza się.

Mogę jeszcze dodać, że agendy liturgiczne, które przejrzałem, nic nie mówią o Mszy św. na cmentarzu (ani 1, ani 2 XI). Natomiast zgodnie z podanym wyżej punktem 5. przewidziana jest możliwość odprawienia Nieszporów za zmarłych przed procesją na cmentarzu.

I jako uzupełnienie: wirtualna rubrycela na jutro.

              - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
    Wspomnienie wszystkich wiernych zmarłych
     
Szaty:    Fioletowe
Gloria:    opuszcza się
Credo:    opuszcza się

Msze obrzędowe:    zabronione
W różnych potrzebach:    zabronione    
Wotywne:    zabronione    
Pogrzebowe:    dozwolone    
Za zmarłych:    zabronione    

DODATKOWE INFORMACJE:

1. Każdy kapłan może dzisiaj odprawić trzy Msze św.: pierwszą ofiaruje według własnej intencji, za którą może pobrać stypendium; drugą za wszystkich wiernych zmarłych; trzecią - według intencji papieża. Stypendium można pobrać tylko za jedną Mszę.

2. Na zakończenie Eucharystii i Nieszporów (zwłaszcza odprawianych z ludem) wolno dziś udzielić uroczystego błogosławieństwa.

3. Po Mszy głównej, opuściwszy obrzędy zakończenia, odprawia się procesję za zmarłych.

4. Wierni mogą uzyskać dzisiaj jeden raz odpust zupełny. W tym celu należy nawiedzić pobożnie kościół lub kaplicę (także półpubliczną - ale tylko ci, którzy z niej prawnie korzystają) i odmówić tam Modlitwę Pańską i Wyznanie Wiary, zachowując zwykłe warunki uzyskania odpustu (łaska uświęcająca, Komunia św., modlitwa wg intencji Ojca Świętego, wykluczenie przywiązania do jakiegokolwiek grzechu).

5. Do 8 listopada włącznie można uzyskać codziennie odpust zupełny za pobożne nawiedzenie cmentarza i odmówienie modlitw (chociażby w myśli) za zmarłych. Odpust ten wolno ofiarować jedynie za zmarłych.

6. Dziś pierwsza sobota miesiąca. Jej liturgiczny obchód w tym miesiącu opuszcza się.

Mogę jeszcze dodać, że agendy liturgiczne, które przejrzałem, nic nie mówią o Mszy św. na cmentarzu (ani 1, ani 2 XI).

Mnie zaskoczyła sugestia (brewiarz.pl 1 XI pkt 3), że do odprawienia Mszy na cmentarzu potrzebne jest pozwolenie. KPK zdaje się temu przeczyć: Kan. 932 zezwala na odprawianie Mszy świętej w każdym miejscu świętym, a Kan. 1205 do miejsc świętych zalicza cmentarz.