LINGUA LATINA omnibus.

A zwrócę panów uwagę, że wzmiankowany artykuł na wikipedi jest zupełnie pozbawiony przypisów i autorów.

Mam nadzieję, że nie chce Pan przez to powiedzieć, że pozbawione przypisów=pozbawione sensu, bowiem źródła można bez trudu znaleźć (choć nie znam żadnych polskojęzycznych). Dwóch najbardziej znanych autorów piszących o tym to:

1) W. Sidney Allen, "Vox Latina: A Guide to the Pronunciation of Classical Latin", (1988) 
2)  Stuart Frankel "Phonology, verse metric and music",  (1999)

W tej drugiej pozycji autor najpierw powtarza argumenty Allena::

In view of the still-repeated myth that classical Latin had a pitch accent [...], it is worth reiterating that it had a stress accent only, as Allen
(1973, 151--54) shows with the following evidence:
(1) The pitch system described by the Latin grammarians agrees with that of Greek down to the smallest detail. It is inconceivable that two so different languages could have agreed this closely - far more closely than, say, modern Swedish and Norwegian and we can only assume that the grammarians have slavishly misapplied the Greek system to the description of Latin.
(2) One or two grammarians do, in fact, mention a stress accent.
(3) It may be a universal that languages which have a melodic accent and a contour pitch on a single syllable, such as the Greek circumex, are mora timed (as Greek) rather than syllable timed (as Latin).

Następnie przedstawia dodatkowe argumenty, które prowadzą go do wniosku, że łacina nie tylko nie miała,  ale wręcz nie mogła mieć akcentu tonalnego. Odpowiednia część pracy Frankela jest tu
www.dustyfeet.com/dissertation/1sthalf.pdf
i można samemu przeczytać jego argumentację (str. 98-100, w pliku PDF to są strony 110-112). Nie przytaczam tu tych argumentów, bo jest tam dużo akcentowanych liter i źle się kopiuje, więc trzeba sobie otworzyć PDF.

Tam gdzie jest rozróżnienie długości zgłosek

Język czeski.

w pewnym kształcie jest zawsze i tonalność.

Język czeski ma akcent toniczny? Chyba nie.

Skoro o tonie tutaj mowa to warto nam również wiedzieć, że są tak zwane języki toniczne/tonalne (http://simple.wikipedia.org/wiki/Tone_language).
Ton taki może być; równy, wznoszący, opadający, wznosząco opadający, opadająco wznoszący. . . . i zmienia znaczenie wyrazu. Przypadek; chiński, wietnamski.
Tak na marginesie. Warto wiedzieć. 

Tam gdzie jest rozróżnienie długości zgłosek

Język czeski.

w pewnym kształcie jest zawsze i tonalność.

Język czeski ma akcent toniczny? Chyba nie.

W czeskim długość zgłosek to pozostałość po szlachetnej przeszłości. Taka pamiątka. To już niekompletny system. Trzeba też pamiętać, że sam czeski był w XIX wieku restytuowany.

To już niekompletny system.

Obawiam się, że jest to argument w rodzaju "No true Scotsman".

Ciekawa rzecz - mormoński crossover boysbandowo-chóralny z łaciną w tle:

https://www.youtube.com/watch?v=WyxXGdG3-Io

Ciekawa rzecz - mormoński crossover boysbandowo-chóralny z łaciną w tle:

https://www.youtube.com/watch?v=WyxXGdG3-Io

Oni często tak mają. Publiczne koncerty chórów mormońskich np. z okazji Bożego Narodzenia "ociekają łaciną" i mogą NAWET bardziej podobać się niż neo-katolickie, gdzie często jest "egzotycznie", "afro-amerykańsko" lub tylko "afro" z bębnami i grzechotkami w takt "Jesus is born" x 10.

Jeszcze brakuje im jednego: powinni przetłumaczyć Ksiegę Mormona na łacinę. 

Znalezione na fejsbuku:

„Lokomotywa” Tuwima – po łacinie w przekładzie Krzysztofa Witczaka- pracownika Katedry Filologii Klasycznej Uniwersytetu Łódzkiego

Iulianus Tuwim - “Vaporitrahea”

Stat in statione vaporitrahea,
Gravis grandisque, et stillat ex ea
Pinguis olea.
Stat et sibilat, hiat et exhalat,
Ardor ex ventre flammato halat:
HEU! ut ardenter!...
HEI! Ut ferventer!
HEM! Ut fervide!
HEI! Ut calide!
Vix iam aspirat, vix iam anhelat,
Sed ustor eam carbon(e) onerat.

Curros ad eam aggregavere.
Grandes et graves, ex ferr(o), äere,
In quoque curro plebes pleraeque,
In uno – boves, in ali(o) – equae,
In tertio sedent galbae ingentes,
Sedent botulos pingues edentes,
At quartus currus continet mala,
In quinto constant clavicymbala,
Sexto ballista – magna et digna!
Sub quaque rota ferrea tigna!
Septimo – vasa cerrea plera,
Octavo – ursus et alia fera,
In nono – solum fartiles porcae,
Decimo – thecae, fasces et arcae.
At haec vehicle sunt quadraginta,
Ipse iam nescio, quae res sint intra.
Etsi parares mille baiolos
Et quisque esset mille gaiolos
Et magnopere quisque tenderet,
Tamen cederent tali pondere.

Tum – stridet,
Tum – vide!
Vapor – it,
Motus – fit.
Primo
paulatim
ut limax
graviter
Se movit
machina
per axes
segniter.
Vexavit vehicla et trahit rem totam,
Et vertitur, vertitur rota post rotam,
Et cursu maturat, et ocius cursitat
Et fremit, et crepit, strepitat, agitat.
At quorsum? At quorsum? At quorsum? Recta!
Per axes, per axes, per cava, tecta,
Per pontem, per montem, per silvam, oram,
Maturat, maturat, petitum ad horam,
At modum concrepat, et strepit, et crepitat:
Id ita, id ita, id ita, id ita,
Leviter, leniter se movit tamen,
Tamquam si esset pilula, non tramen,
Non machina gravis, hiata, spirata,
Sed micula levis minutia ferrata.

At unde quonamque, cur tam curratur?
At a quo, quomodo, quo tam prematur,
Ut currat, ut crepat, ut fremat fremorem?
Hic oritur motus ex caldo vapore,
Ex cupa hic vapor per tubos ad prela,
At concitant prela rotas per latera,
Agitant et pressant, et tramen se volvit,
Quod vapor haec prela premit et revolvit,
Et infremunt rotae, et strepit, et crepitat;
Id ita, id ita, id ita, id ita!...

http://jows.pl/content/nauczanie-%C5%82aciny-immersja-czy-gramatyka

ZA http://lacina.info.pl/index.php?dzial=teksty&opcja=rozmowki ::
Rozmówki łacińsko-polskie
Czy łaciną można porozumiewać się na co dzień? Ależ tak! Na dowód prezentujemy rozmówki łacińsko-polskie. Masz ciekawą propozycję? Napisz do nas!

Podstawowe zwroty

Ita (est). - Tak (jest).
Certum est. Profecto. - Pewnie (że tak).
Haud dubium est. - Bez wątpienia.
Clara res est. - Jasne (że tak).
Recte. Vere. Revera. Verum est. - Prawda.
Fortasse. Forte. - Możliwe.
Ignoro. - Nie wiem.
Et ita, et non. - I tak, i nie.
Dependet. (a...) - To zależy. (od...)
Non. - Nie (jest).
Nihil. - Nic.
Minime. - Ani trochę.
Non est verum. - (To jest) Nieprawda.
Impossibile est. - Niemożliwe.
Hoc excludo. - Wykluczone.
Nullo modo. Nequaquam. - W żadnym razie.

Komunikacja

(Non) Intellego. - (Nie) Rozumiem.
Non te intellexi. - Nie zrozumiałem/am cię.
Nescio quid dicas. - Nie wiem, o co ci chodzi.
Quid hoc sibi vult? - Co to znaczy? (dosł. Co to sobie chce? - idiom)
Quid dicis? - Co mówisz?
Te audire non possum. - Nie słyszę cię.
Quid dixisti? - Co powiedziałeś?
Quid loqueris? - O czym mówisz?
Quid erat? - O co chodziło? (dosł. co to było)
Sodes itera. Itera quaeso. - Proszę, powtórz.
Dic iterum. - Powiedz jeszcze raz.
Sunt adhuc multa sed hae post. - To zdanie jest kompletnie źle napisane.

Powitanie i pożegnanie

Heus! - Hej! Cześć!
Salve! Salvete! - Witaj! Witajcie!
Ave! - Bądź pozdrowiony/a! (formalne)
Mellita, domi adsum! - Kochanie, jestem w domu!
Multo die! - Na razie! Do zobaczenia później!
Vale! Valete! - Żegnaj! Żegnajcie!
Cura ut valeas! - Bądź zdrów/a i żegnaj!
Bonum diem! Bonum vesperum! - Miłego dnia! Miłego wieczora!
Bonam noctem! Placidam noctem! - Dobrej nocy! Spokojnej nocy!
Molliter cubes! - Wypoczywaj spokojnie!
Bene dormias! - Śpij dobrze!
Optime tibi eveniant omnia! - Powodzenia! (dosł. niech spotka cię najlepsze)
Sit vis vobiscum! - Niech moc będzie z wami!

Zwroty grzecznościowe

Gratias ago. - Dziękuję.
Maximas gratias ago. - Wielkie dzięki.
Licet certe. - Nie ma za co. (dosł. tak należy)
Nihil est de re dicendum. - Nie ma o czym mówić.
Veniam peto. - Przepraszam.
Ignosce mihi. Ignoscite mihi. - Wybacz. Wybaczcie.
Ignoscas quaeso. - Proszę o wybaczenie.
Quaeso. Quaesumus. - Proszę. Prosimy.
Sodes... Sis... - Jeśli można/proszę...
Licet-ne...? - Czy można...?
Nihil te/vobis interpello? Non te/vobis impedio? - Nie przeszkadzam ci/wam?
Non-ne sum molestus/molesta? - Czy nie przeszkadzam? (m/f)
Nihil mihi officit/molestat. - Wcale mi (to) nie przeszkadza.

Przy stole

Ad mensam invito. - Zapraszam do stołu.
Bene sapiat. - Smacznego.
Salutem tibi/vobis propino! - Piję twoje/wasze zdrowie!
Prosit! - Zdrowie!/Najlepszego!
Ad fundum! - Do dna! (na zakończenie toastu)
Age/Agite ut domi suae! - Rozgość/Rozgośćcie się! (dosł. róbcie jak u siebie)
Te tamquam domi tuae sentias! - Czuj się jak u siebie w domu!
Sedeas/sedeatis quaeso! - Proszę, siadaj/siadajcie!
Conside! Considite! - Siadaj! Siadajcie!
Magna fame premor. - Jestem bardzo głodny (dosł. głód mnie ciśnie).
Quid vis/vultis? - Czego sobie życzysz/życzycie?
Fructibus magnopere delector. - Bardzo lubię owoce.
Placet-ne tibi/vobis? - Czy ci/wam smakuje?
Ut tibi/vobis placet? - Jak ci/wam smakuje?
Hic cibus optime sapit. - Ta potrawa smakuje wyśmienicie.
Cibus nimis amarus est. - Jedzenie jest trochę gorzkawe (za gorzkie).
Haec thea dulcior est. - Ta herbata jest za słodka.

Przedstawianie się

Quid tibi nomen est? - Jak masz na imię?
Mihi est nomen Aemilia. - Mam na imię Emilia.
Ubi habitas? - Gdzie mieszkasz?
Varsoviae habito. - Mieszkam w Warszawie.
Quot annos natus (nata) es? Qua aetate es? - Ile masz lat?
Duodeviginti annos natus (nata) sum. - Mam 18 lat.
Maior sum triginta annis. - Mam ponad 30 lat.
Loquerisne Latine? - Mówisz po łacinie?
Scisne linguam Latinam? - Znasz łacinę?
Haud multum scio. - Trochę znam.

Spotkanie towarzyskie

Imo corde te saluto. - Witam cię serdecznie.
Quomodo te habes? - Jak się masz? = Jak się czujesz?
Ut vales? - Jak się miewasz?
Nonne macescis? - Schudłeś/aś?
Minime senuisti! - Nic się nie postarzałeś/aś!
Id tibi praebet speciem lepidissimam! - Świetnie w tym wyglądasz!
Capillamentum? Haudquaquam conieci esse! - Peruka? Nigdy bym nie zgadł/a!
Quanti costat? - Ile to kosztuje?
Quae hora est? Quid horae est? - Która godzina?
Nona hora est. Nona est. - Jest dziewiąta.
Decem puncta nunc sunt post tertiam. - Jest dziesięć po trzeciej.
Ecce hora! Uxor mea me necabit! - Tak późno! Żona mnie zabije!
Quando venies? - Kiedy przyjdziesz?
Cras veniam. - Przyjdę jutro.

Polecenia i wykrzyknienia

Veni propius! - Podejdź bliżej!
Largiter ambula! - Idź żwawiej!
Festina! - Pospiesz się!
Sta! - Stój!
Silentium! - Cisza!/Uwaga!
Euge! Optime! - Świetnie! Znakomicie!
Quid ais! - Co ty wygadujesz!
Desine! - Przestań!
Quid tibi in mentem venit? - Co też ci przyszło do głowy?
Dolendum est (maxime)! - (Wielka) Szkoda!

Prowadzenie dyskusji

    Pytanie o zdanie:
    Quid tu de re sentis? - Co o tym sądzisz?
    Quid opinaris/censes? - Jak uważasz? Jakie jest twoje zdanie?
    Et tu quid dicas? - A ty co (na to) powiesz?
    Certus/certa es? Constat-ne tibi? - Jesteś pewien/pewna?
    Quid sibi vult? - Co to znaczy?
    Quid dicere vis? - Co chcesz (przez to) powiedzieć?
    Idem de re sentis? - Zgadzasz się z tym?
    Potes-ne id demonstrare? - Możesz to udowodnić?
    Cur me vexas? - Czemu mnie denerwujesz?
    Rem potius serio tractemus! - Traktujmy to poważnie!
    Zgadzanie się:
    Est ita, ut dicis. - Masz rację./Jest jak mówisz.
    Recte dicis. Bene ais. - Słusznie mówisz.
    Perfecte te intellego. - Rozumiem cię w zupełności.
    Non dissentio. - Nie myślę inaczej.
    Non dubito. - Nie wątpię.
    Absque/sine dubio. - Bez wątpienia.
    Idea optima est. - To dobry pomysł.
    Gdzieś pomiędzy:
    Non sum contrarius/contraria. - Nie jestem (temu) przeciwny/a.
    Nihil contradico/repugno. - Nie przeczę.
    Circa. Circiter. - Blisko.
    Fere. Ferme. - Prawie.
    Non id respexisti, quod (ut)... - Nie wziąłeś/aś pod uwagę, że...
    Certus non sum. Non mihi constat. - Nie jestem pewien.
    Alia plane res est. - To zupełnie co innego.
    Niezgadzanie się:
    Erras. - Jesteś w błędzie.
    Non est ut dicis. Non recte dicis. - Nie jest tak, jak mówisz. Nie masz racji.
    Non tecum sentio. - Nie zgadzam się z tobą.
    Ita non sentio/censeo. - Nie uważam tak.
    Id non dicerem. - Nie powiedział(a)bym tak.
    Ego non puto... - Nie sądzę...
    Aliter opinor. Alia mihi opinio/mens est. - Myślę co innego. Mam inne zdanie.
    Wyrażanie własnej opinii:
    Ut mea fert opinio... - Moim zdaniem...
    Mea quidem sententia est... - W moim przekonaniu...
    Certissime mihi constat... - Jestem pewien/pewna, że...
    Expertus novi. - Wiem z doświadczenia.
    Nihil mea refert. Nihil ad me. - To mnie nie dotyczy.
    Finem iam faciam. - To ja już skończę.

Zwroty okazjonalne

Tibi/vobis (ex)opto... Tibi/vobis precor... - Życzę tobie/wam...
...Annum Novum faustum felicem fortunatum - ...szczęśliwego Nowego Roku
...in proximum annum laeta - ...pomyślności w nadchodzącym roku
...omnia bona - ...wszystkiego dobrego
...iucundum diem festum - ...wesołego święta
Gratulor tibi de natali tuo. - Winszuję z okazji twoich urodzin.
Accipe vota mea sincera. - Przyjmij moje szczere życzenia.
Accipe meam condolentiam. - Przyjmij moje współczucia.

Inne przydatne zwroty

Quid (mali) factum est? Quid accidit? - Coś złego się stało? Co się stało?
Nihil factum est. Minime, nihil mali. - Nic się nie stało. Ależ wcale nie, nic złego się nie stało.
Quid est hoc? - Co to jest?
Ignoro, quid hoc sit. Nie wiem, co to ma być (jest).
Quid vis? - Czego chcesz?
Dormire volo. - Chcę spać.
Cur hoc fecisti? - Czemu to zrobiłeś?
Quomodo hoc fecisti? - Jak to zrobiłeś? = Jak ci się to udało?
Ita erat quando hic adveni. - To tak było jak przyszedłem.
Canis meus id comedit. - Mój pies to zjadł.
Fac ut vivas. - Używaj życia.
Prehende uxorem meam, sis! - Proszę, weź moją żonę!
Spero nos familiares mansuros. - Mam nadzieję, że pozostaniemy przyjaciółmi.
Magister mundi sum! - Jestem panem wszechświata!
Heus, hic nos omnes in agmine sunt! - Hej, my tu stoimy w kolejce!
Sic faciunt omnes. - Wszyscy tak robią.
Belle est. In ordine est. - Jest dobrze. W porządku.
Ut (tibi/vobis) placet. Ut (tibi/vobis) libet. - Jak sobie życzysz/życzycie.
Ad omnem occasionem. In omnem eventum. - Na wszelki wypadek.

Wykorzystano:

    "Latin For All Occasions" Henry Beard
    oprac. "Sprechen Sie Lateinish?" G. Capellanus, Berlin-Bonn 1933

"Sunt adhuc multa sed hae post. - To zdanie jest kompletnie źle napisane"

To chyba taki inside joke miał być, mam rację?

"Mellita, domi adsum! - Kochanie, jestem w domu!"

To taka angielska łacina raczej.

"Gratulor tibi de natali tuo. - Winszuję z okazji twoich urodzin."

Tam nie ma być "die" przypadkiem?

Ad rem: cogito nobis esse revertendum ad colloquendum hoc lingua lingua Latine. Nescio locum alium, ubi possimus hac lingua loqui inter catholicos

Specjalistów od łaciny chciałbym zapytać o fragment Credo, mianowicie "Et unam, sanctam, catholicam et apostolicam Ecclesiam." Dlaczego brakuje "in"? Wygląda dość podejrzanie jak na zwykłą elipsę...

Specjalistów od łaciny chciałbym zapytać o fragment Credo, mianowicie "Et unam, sanctam, catholicam et apostolicam Ecclesiam." Dlaczego brakuje "in"? Wygląda dość podejrzanie jak na zwykłą elipsę...

KKK 750 podaje tak:
"Wiara, że Kościół jest "święty" i "powszechny" ("katolicki") oraz że jest "jeden" i "apostolski" (jak dodaje Symbol Nicejsko-Konstantynopolitański), jest nieodłączna od wiary w Boga Ojca, Syna i Ducha Świętego. W Symbolu Apostolskim wyznajemy wiarę w święty Kościół (Credo... Ecclesiam), ale składnia łacińska używa tu innej formy niż w artykule odnoszącym się do wiary w Boga (Credo in Deum), by nie mieszać Boga i Jego dzieł, lecz by wyraźnie przypisać dobroci Bożej wszystkie dary, jakich udzielił swojemu Kościołowi".

Katechizm Rzymski I, 10, 22 (do którego odwołuje się Katechizm z 1992 r.) tak wyjaśnia tę różnicę:

"Tres enim Trinitatis personas, Patrem, et Filium, et Spiritum Sanctum ita credimus, ut in eis fidem nostram collocemus. Nunc autem mutata dicendi forma, sanctam, et non "in" sanctam Ecclesiam credere profitemur, ut hac etiam diversa loquendi ratione Deus omnium effector a creatis rebus distinguatur, praeclaraque illa omnia, quae in Ecclesiam collata sunt, beneficia divinae bonitati accepta referamus".

Po polsku nie da się powiedzieć "wierzę Kościół", można tylko powiedzieć "wierzę w Kościół", więc z konieczności stare polskie tłumaczenie brzmi nieco dziwnie:

"Jeden więc Kościół święty i powszechny wierzyć koniecznie potrzeba, trzy bowiem Trójcy Św. Osoby, Ojca i Syna, i Ducha Św. tak wierzymy, że w nich wiarę naszą pokładamy. Teraz zaś, odmieniwszy mówienia sposób, wyznawamy, że wierzymy święty, lecz nie "w" święty Kościół, aby – tym różnym mówienia sposobem – Bóg wszystkiego Stworzyciel od rzeczy stworzonych był oddzielony i abyśmy wyznawali, że wszystkie one zacne dobrodziejstwa, które są dane Kościołowi, mamy z Boskiej dobroci".

Serdecznie dziękuję!

"Laudato si" pojawiło się w wersji łacińskiej:
http://w2.vatican.va/content/francesco/la/encyclicals/documents/papa-francesco_20150524_enciclica-laudato-si.html

Jeśli ktoś by był ciekaw słownictwa nowoczesnej teologii, podaję garść przykładów:

globalne ocieplenie - climatis mutationes
zanieczyszczenia - contaminatio
odpady - eiectamenta
kultura odrzucenia - detractionis cultus
zbrodnia przeciw naturze - crimen contra naturam (nie, to nie o tę zbrodnię chodzi)
globalna niesprawiedliwość - mundana inaequalitas
jęki siostry ziemi - terrae sororis gemitus (piękne wyrażenie, nieprawdaż?)
wrażliwość ekologiczna - oecologicus sensus
duchowość ekologiczna - spiritalitas oecologica
nawrócenie ekologiczne - conversio oecologica

I na deser najpiękniejsza fraza z całej encykliki  :
 wychowywanie do przymierza  między ludzkością a środowiskiem - educatio ad foedus inter homines et ambitum